|
Specyficznym typem zbiorników są tzw. stawy bobrowe, powstające w wyniku spiętrzenia wody w ciekach przez bobry. Zwierzęta utrzymują wodę na poziomie stosunkowo stałym w porównaniu z poziomem w cieku, przelewa się ona przez koronę tamy, której wszelkie uszkodzenia są natychmiast naprawiane. Powierzchnia rozlewisk może osiągać kilkadziesiąt hektarów, zwłaszcza na terenach nizinnych lub w przypadku budowania przez bobry kaskady tam na cieku. Zbiorniki te mogą magazynować znaczne ilości wody, nawet do 200 tys. m3. Istotny jest również wpływ bobrów na przechwytywanie materiału niesionego przez rzeki i osadzanie go na dnie zbiorników. Oblicza się, że jedna tama może zatrzymać około 5 000 m3 takiego materiału rocznie. Jeśli przyjmiemy, że na naszych ciekach funkcjonuje tylko 1000 stawów bobrowych i każdy z nich gromadzi tylko 1000 m3 wody, to po uwzględnieniu retencji glebowej otrzymamy liczbę 2 mln m3 zretencjonowanej wody. Liczby te są prawdopodobnie znacznie zaniżone, a retencja rzeczywista spowodowana działalnością bobrów jest zapewne kilkakrotnie wyższa. Oblicza się, że w Ameryce Północnej na niektórych ciekach bobry mogą retencjonować do 30% zapasu wody całych zlewni. Od dawna podejmowane są próby użycia bobrów do restytucji mokradeł i naturalnej retencji wody. Jako przykład przytoczyć można program prowadzony w Rezerwacie Biosfery Karpaty Wschodnie w Bieszczadach, gdzie w latach 1993-2000 wypuszczono około 150 zwierząt. Już po kilku latach po pierwszych introdukcjach działalność bobrów zahamowała procesy degradacji cieków płynących przez odnawiane zręby. Innym przykładem dobrze zaplanowanej akcji jest reintrodukcja bobrów w dorzeczu Soły, rozpoczęta na wiosnę 1999 roku. Stanowi ona jedno ze strategicznych zadań kampanii Chrońmy dziką Sołę, prowadzonej przez Towarzystwo na rzecz Ziemi z Oświęcimia, której celem jest zwiększenie powierzchni naturalnej retencji w dorzeczu - w efekcie prowadzące do ograniczenia skutków powodzi. Działalność bobrów ma istotny wpływ na charakter cieków i ich dolin. Szczególnie podwyższanie poziomu wody i wycinanie części drzew przez bobry powodują zmianę struktury i składu gatunkowego roślinności w dolinie. Stopniowo zaczyna dominować warstwa krzewów, inicjowane są procesy odtwarzania naturalnych zespołów zaroślowych - łozowisk i zarośli wierzbowo-brzozowych oraz zespołów leśnych charakterystycznych dla dolin rzek. Rozrasta się również warstwa runa ze światłożądnymi gatunkami traw i ziołorośli. Powstaje szeroka strefa ekotonowa między wodą a roślinnością typową dla obrzeży. Płytka, nasłoneczniona i nagrzana woda rozlewisk stwarza bardzo korzystne warunki do rozwoju zbiorowisk bagiennych, natomiast w samym zbiorniku rozwija się zróżnicowana roślinność wodna. W wodzie o zwiększonej temperaturze oraz zawartości związków azotu i fosforu licznie występuje plankton roślinny i zwierzęcy. Obfitość cząstek organicznych oraz zwolnienie prądu sprzyjają wielu gatunkom bezkręgowców charakterystycznych dla wód stojących. Te z kolei stanowią pożywienie dla wielu gatunków ryb i płazów. Obecność ryb oraz nie zamarzanie do dna stawów bobrowych w zimie przyczynia się do odtwarzania populacji wydry oraz innych gatunków ssaków. Stawy bobrowe mają kolosalne znaczenie również dla wielu gatunków ptaków. Dzięki rozbudowanej strefie ekotonowej, obecności wysepek i martwych drzew, występują korzystne warunki do gniazdowania, a obfitość owadów i innych bezkręgowców oraz bogactwo roślinności wodnej stanowi zabezpieczenie pokarmowe. Obecność bobrów, a zwłaszcza ich działalność, może lokalnie być przyczyną konfliktu z potrzebami gospodarczymi człowieka. Jeżeli nie jest możliwe oddanie pola bobrom, konflikty te mogą być w znacznym zakresie złagodzone. Na przykład zapychaniu przez bobry przepustów, zalewaniu fragmentów łąk itp. można przeciwdziałać stosując proste rozwiązania techniczne, np. przelewy z rur perforowanych itp.
Przekształcenia cieków pod wpływem działalności bobrów (Wg Czecha 2000). |
Bagna.pl
Informacyjny Serwis Mokradłowy
