W dniach 26 i 27 listopada 2014 r. odbyły się w Katowicach dwie konferencje naukowe uświetniające jubileusz 20-lecia działalności Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. Zgodnie ze statutem Centrum działa na rzecz dobra przyrody nieożywionej i ożywionej Górnego Śląska poprzez gromadzenie o niej wiedzy, działalność naukową, ochronną i edukacyjną, aby zachować tożsamość regionu oraz rolę i znaczenie jego wartości przyrodniczych.
Dnia 26 listopada na Wydziale Prawa i Administracji UŚ odbyła się pierwsza z konferencji, pt. Regionalne czerwone listy zagrożenia w ochronie zasobów przyrody - ich rola i znaczenie oraz stan i potrzeby. Na uwagę zasługują m.in. dogłębnie poruszone zagadnienia metodyki czerwonych list, dyskutowane także na forum. Interesująco zaprezentowano problem ginących roślin mokradeł i obserwowane zmiany ich zagrożenia (dr Dorota Michalska-Hejduk, UŁ), czy zestawienie wszystkich regionalnych czerwonych list roślin i zbiorowisk roślinnych (dr Jerzy Parusel, CDPGŚ). Niestety, jedną z "białych plam" jeśli chodzi o opracowanie regionalnych czerwonych list, jest wciąż Mazowsze (razem z północno-wschodnią Polską), tym bardziej więc cieszy przedstawiona przez Adama Kaplera (PAN) koncepcja opisu gatunku w Czerwonej księdze Mazowsza. Do pasjonujących, chwilami wręcz żywiołowych dzięki temperamentowi prelegentów, należy zaliczyć wystąpienia na temat czerwonych list zwierząt (prof. Zbigniew Głowaciński, IOP PAN), zmian w ichtiofaunie Neru (prof. Tadeusz Penczak, UŁ), a zwłaszcza niezwykle ciekawe wystąpienie o roli czerwonych list w poznaniu śluzowców Polski (dr Anna Drozdowicz, UJ).
Następnego dnia w sali konferenecyjnej RDLP w Katowicach miała miejsce konferencja z okazji jubileuszu 40-lecia pracy naukowej dr Alicji Miszty, wieloletniego pracownika CDPGŚ i głównego specjalisty od bezkręgowców w Centrum. Tematem tej konferencji były Ważki w ocenie siedlisk wodno-błotnych Górnego Śląska. W uroczystej, lecz jednocześnie przemiłej i wręcz rodzinnej atmosferze, Jubilatka zaprezentowała m.in. historię badań ważek w regionie oraz zaprezentowała prowadzone przez ostatnie lata zintensyfikowane badania ważek. Uczestnicy konferencji mogli również zapoznać się ze specyfiką regionu na przykładzie przedstawionej niezwykle bogatej fauny ważek zapadlisk pogórniczych z wykształcającymi się torfowiskami (dr Piotr Cuber, ŚUM), niestety zniszczonymi w ostatnim czasie, co także odzwierciedla aktualne zagrożenia przyrody regionu. Czerwoną listę ważek województwa łódzkiego zaprezentował dr Grzegorz Tończyk (UŁ), a Jakub Liberski z prawdziwą pasją opowiadał o odkryciu, stanie zachowania i perspektywach stanowiska iglicy małej. Ta najmniejsza ważka Polski i jedna z najbardziej zagrożonych uznawana jest powszechnie za gatunek reliktowy, podczas gdy w województwie śląskim obserwowana bywa także na stanowiskach wtórnych, młodego wieku, takich jak prezentowane zapadlisko górnicze. Prawdziwą ucztą dla oczu był pokaz ważkowych (i nie tylko!) zdjęć Bogusławy Jankowskiej (ZPFP), z kolei Ewa Miłaczewska zaprezentowała swoją stronę internetową www.wazki.pl, która stała się aktualnie chyba najlepszym w sieci źródłem wiedzy na temat ważek w języku polskim, a szczególnie bardzo pomocnym narzędziem w ich oznaczaniu. Na zakończenie prawdziwym rarytasem, w już naprawdę późnej listopadowej porze, było przeniesienie się w lasy deszczowe Borneo, w obrębie których niepokojące zmiany w faunie ważek, związane z postępującym odlesianiem, zaprezentował Aleš Dolný (Uniwersytet Ostrawski). Wspomnijmy, że słuchaczom osładzały czas poza referatami także ważkowe ciasteczka, których konsumpcja miała być możliwa jedynie po oznaczeniu, ale różnie z tym bywało.
Podsumowując niepokoi fakt, że jednym z wniosków z obu konferencji jest od dawna sygnalizowane szczególne zagrożenie przyrody torfowisk, których degradacja wciąż postępuje. Na czerwonych listach gatunków zagrożonych umieszcza się coraz więcej gatunków i zbiorowisk roślinnych, lecz działania przyrodników, zmierzające do ich ochrony, spotykają się wciąż z oporem zarówno ze strony urzędników, ale także niezrozumieniem ze strony znacznej części społeczeństwa - od osuszania torfowisk przez wędkarzy poczynając, po wycinanie lasów deszczowych pod plantację palmy oleistej na Borneo kończąc.
Zarówno CDPGŚ, jak i dr Alicji Miszcie życzymy obchodzenia kolejnych okrągłych rocznic, ale także wytrwałości i sukcesów w nieustannej walce o zachowanie w jak najlepszym stanie przyrody województwa śląskiego i Polski.
Relacja z konferencji: Łukasz Krajewski
Więcej informacji na temat konferencji na stronie Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska.
